آکنه، یکی از بیماری‌های پوستی است که بیشترین نیاز به مراجعه به پزشک را دارد. ایجاد آکنه به دنبال انسداد منافذ پوست توسط سلول‌های مرده می‌باشد و منجر به تجمع سبوم (ماده چربی) تولید شده توسط غدد چربی می‌شود.
به طور عمومی، آکنه‌های سبک با استفاده از محصولات موضعی بدون نیاز به نسخه پزشکی قابل درمان هستند، اما در مواردی که آکنه شدید، التهابی یا گسترده است، باید به پزشک خانواده یا تخصصی پوست مراجعه کرده و برای مشاوره، تشخیص و احتمالاً تجویز داروها یا روش‌های درمانی قوی‌تر مشورت نمایید. درمان آکنه به شدت آن وابسته است و گاهی ممکن است نیاز به مدت زمانی حتی تا چند ماه داشته باشد.
علل بروز آکنه چیست؟
در طول عمر، هر فرد ممکن است با مشکلات جوش و آکنه روی پوست خود مواجه شود. عموماً، آکنه در دوران بلوغ آغاز می‌شود و ممکن است تا ۵ تا ۱۰ سال بعد و یا حتی تا سن بزرگسالی ادامه داشته باشد.
باکتری‌هایی که در منافذ پوست وجود دارند، منجر به انسداد منافذ و ایجاد التهاباتی شامل قرمزی پوست، تورم و جمع شدن چربی می‌شوند که نشانه‌های لکه‌های آکنه هستند. آکنه به عنوان اصطلاحی برای توصیف جوش‌های سر سیاه، سر سفید، جوش و کیست استفاده می‌شود. اگرچه آکنه معمولاً روی صورت و گردن ظاهر می‌شود، اما ممکن است شانه‌ها، پشت و بازوها نیز تحت تأثیر آکنه قرار بگیرند.
در دوران بلوغ، غدد سباسه (تولید کننده چربی) به طور زیاد سبوم (ماده چرب) تولید می‌کنند و این افزایش سبوم باعث انسداد منافذ پوست می‌شود. انسداد منافذ پوست منجر به التهابات (قرمزی و تورم) می‌شود که معمولاً با آکنه همراه است.
وراثت (ژنتیک) از عوامل تعیین کننده بروز آکنه و شدت آن است. اگر هر دو والدین یا یکی از آنها آکنه داشته باشند، احتمال ابتلا به آکنه در فرزندانشان وجود دارد.
هر چند که عوامل تحریک کننده در بین افراد متفاوت است اما عوامل مختلفی می‌توانند باعث بروز آكنه یا شیوع آنها شوند. می‌توان اجتناب و رعایت یکسری موارد شدت آکنه را کنترل و به بهبود وضعیت آن کمک کرد. این موارد عبارتند از:
لوازم آرایشی
محصولات آرایشی و بهداشتی می‌توانند منافذ پوست را مسدود کنند. هنگام خرید این لوازم توجه کنید که روی آنها برچسب‌های “بدون چربی” ، “غیر کامدوژنیک” یا “غیر جوش‌زا” نوشته شده باشد.
فشار جسمانی
فشار ناشی از چانه بند، گوشی تلفن، کلاه ورزشی، هد بند، بند گیتار، بند سوتین، پدهای شانه‌ی لباس و لباس‌های تنگ می‌تواند منجر به ایجاد آکنه در نقطه تماس پوستی شود.
عرق کردن
عرق زیاد باعث تشدید آکنه در برخی افراد می‌شود، به خصوص اگر این عرق در زیر لباس مرطوب قرار گیرد.
شستشوی بیش از حد پوست
توصیه می‌شود که پوست‌های مستعد ابتلا به آکنه را روزی دو بار با پاک کننده‌های لطیف بشویید. شستشو، تراشیدن، پاک کردن بیش از این و یا استفاده از پاک کننده‌های قوی یا لوسیون‌های سفت کننده‌ی پوست (یعنی تونرهای با الکل) می‌تواند باعث تحریک پوست شود.
مصرف دارو
مصرف برخی از داروهای خاص از جمله داروهای خوراکی کورتیکواستروئیدها، برخی قرص های ضد بارداری (فقط پروژستین) و ضد تشنج می‌تواند باعث تحریک آکنه شود.
چرخه قاعدگی
در بسیاری از دختران و خانم‌ها نزدیک به دوره ماهانه خود دچار آکنه می‌شوند.
ترکاندن و یا فشار دادن آکنه
ترکاندن و یا فشار دادن آکنه می‌تواند باعث وخیم‌تر شدن آنها و افزایش خطر زخم دائمی شود. این امر به این دلیل است که دستکاری آکنه ممکن است سبوم و باکتری‌ها را به بافت‌های اطراف پوست سرایت داده و منجر به ایجاد تورم، قرمزی و عفونت احتمالی شود.
تغذیه
اگر چنانچه نوع خاصی از مواد غذایی باعث تشدید آکنه در شما می‌شود از مصرف آن خودداری کنید. شواهدی وجود دارد که اجتناب از لبنیات یا رژیم غذایی با شاخص قند خون پایین می‌تواند علائم آکنه را در برخی از افراد کاهش دهد.
مراحل آکنه
اصطلاحات مختلف اشکال مختلف آکنه را توصیف می‌کند مانند کومدون، پاپول، نبض، ندول و کیست.
آکنه از لحاظ شدت به سه سطح دسته‌بندی می‌شود که عبارتند از:
- خفیف: چند ضایعه کوچک در نزدیکی سطح پوست ایجاد می‌شود که ملتهب نباشند.
- متوسط: دارای علائم همچون جوش‌های سر سیاه و سفید بزرگ و گسترده و لکه‌های ملتهب و قرمز رنگی می‌باشد که بیشتر صورت همچنین احتمالاً در پشت و قفسه سینه را پوشانده است.
- شدید: شامل بسیاری از لکه‌های آکنه، برخی توده‌های عمیق‌تر به نام ندول و کیست، قرمزی و التهاب در بیشتر قسمت‌های صورت و یا پشت و قفسه سینه می‌باشد.
باید‌ها و نبایدهای درمان آکنه
رعایت نکات زیر برای درمان آکنه ضروری است:
- صورت خود را بشویید! برای کمک به درمان آکنه در روز یک یا دو بار از یک پاک کننده مخصوص درمان آکنه استفاده کنید.
- از کرم‌های ضد آفتاب استفاده کنید! هنگام استفاده از محصولات درمانی آکنه، پوست نسبت به اشعه ماوراء بنفش بسیار حساستر می‌شود لذا محصولی را انتخاب کنید که غیر کومدون‌زا و غیر جوش‌زا باشد.
- در صورت استفاده از محصولات آرایشی سعی کنید از موادی بدون چربی استفاده کنید. به دنبال محصولاتی باشید که غیر مومدون‌زا هستند. یعنی محصولاتی که حاوی مواد مسدود کننده منافذ پوست نیستند.
- زود به زود روبالشی و ملحفه‌ها را بشویید. آنها چربی بدن را به خود جذب می‌کنند و می‌توانند باعث رسوب بیشتر چرک و چربی بر روی پوست شوند.
- برس آرایشی را با صابون ضد میکروبی بشویید. مواد آرایشی می‌توانند باکتری‌ها را در خود ذخیره کرده و سپس به پوست انتقال دهند.
- جوش‌ها را دستکاری نکنید! ترکاندن و فشردن جوش منجر به انتشار بیشتر باکتری‌ها شده و باعث بروز آکنه بیشتر می‌گردد. همچنین ترکاندن جوش‌ها می‌تواند منجر به ایجاد لکه و اسکار بیشتر بر روی پوست شود.
- استرس نداشته باشید! استرس می‌تواند به طور غیرمستقیم با تأثیرگذاری بر هورمون‌های بدن باعث تشدید وضعیت آکنه شود.
- احساس تنهایی نکنید! در واقع تنها شما نیستید که دچار آکنه شده‌اید. تقریباً همه افرادی دنیا به جوش‌های پوستی مبتلا می‌شوند.
- زیاد پوستتان را اسکرب (لایه‌برداری) نکنید! این کار می‌تواند پوست را تحریک کرده و منجر به تشدید آکنه شود.
- آرایش نکنید! بگذارید تا پوستتان اندکی نفس بکشد و بهبود یابد (حداقل یک بار در هفته).
درمان آکنه
اگرچنانچه نتوانستید با مصرف داروهای بدون نسخه آکنه خود را درمان کنید باید به پزشک مراجعه کنید. یک متخصص پوست و مو می‌تواند در هر مرحله به درمان آکنه شما کمک کند. حتی آکنه‌های خفیف نیز ممکن است منجر به زخم شوند و یا هیچ تضمینی وجود ندارد که آکنه‌های خفیف به آکنه‌های شدید تبدیل نشود. هدف از درمان آکنه: کاهش تولید سبوم، از بین بردن باکتری‌های عامل آکنه، کمک به عادی‌سازی ریختن پوست و کاهش التهاب است.
مصرف داروهای بدون نسخه
در مورد آکنه‌های خفیف، می‌توانید قبل از مراجعه به پزشک، داروهای بدون نسخه را امتحان کنید. این دسته از داروها معمولاً نسبت به داروهای تجویزی از قدرت کمتری برخودار هستند و به راحتی می‌توان با مراجعه به داروخانه‌ها آنها را تهیه کرد. نمونه‌هایی از این داروها، مواد پاک کننده دارویی ، کرم‌های موضعی و ژل‌ها هستند.
ترکیبات فعال معمولاً شامل اسید سالیسیلیک یا بنزوئیل پراکسید با غلظتهای مختلف هستند. اسید سالیسیلیک باعث تقویت خواص ضد التهاب و لایه‌برداری می‌شود اما بنزوئیل پراکسید باکتری‌ها را از بین می‌برد و به خاطر قدرت خشک کنندگی و لایه برداری جزئی شناخته شده است. برای تهیه‌ی پاک کننده‌ها و کرم‌های مبتنی بر پراکسید بنزوئیل در غلظتهای ۵ درصد یا کمتر نیازی به نسخه نیست و برای دسترسی به غلظتهای بالاتر (۱۰درصد) این مواد بایستی حتما با تجویز پزشک باشد. از هر موادی که استفاده می‌کنید بایستی طول درمان آن را کامل کنید و سپس شاهد تغییرات ناشی از مصرف آن باشید. اگر چنانچه پس از گذشت شش تا هشت هفته هیچگونه بهبودی حاصل نشد این بار به پزشک مراجعه کنید. برای درمان آکنه موارد زیر را رعایت کنید:
- داروهای موضعی را فقط به جوش‌ها نمالید بلکه آن را باید به کل منطقه آسیب دیده بزنید.
- بهتر است بدانید که مالیدن بیشتر داروهای موضعی باعث کارآیی بهتر یا سریعتر آنها نمی‌شود بنابراین یک لایه نازک از آن را به طور مساوی به پوست خود بمالید.
- از محصول طبق دستورالعمل و یا برچسب روی آن و یا طبق توصیه پزشک استفاده کنید.
- محصولاتی که حاوی بنزوئیل پراکسید هستند می‌توانند باعث حساستر شدن پوست در برابر نور خورشید شوند لذا میزان قرار گرفتن در معرض آفتاب را کاهش داده و از پوست خود در برابر آفتاب محافظت کنید.
- ابتدا داروهای ضد آکنه را به پوست خود بمالید و بگذارید خشک شود سپس از مواد آرایشی استفاده کنید.
- مصرف داروی یا کرم را حتی پس از بهبود کامل آکنه نیز ادامه دهید تا از بروز آکنه‌های بعدی جلوگیری کنید.
داروهای تجویزی
داروهای ضد آکنه تجویزی می‌توانند شامل فرمولاسیون موضعی مانند آنتی بیوتیک‌ها، رتینوئیدها (مشتقات ویتامینA )، بنزوئیل پراکسید، داروهای ضد التهاب (به عنوان مثال داپسون و اسید آزلائیک) و ترکیبی از دوزهای ثابت آنها باشند. داروهای خوراکی (سیستمیک) برای درمان آکنه شامل آنتی بیوتیک‌ها، رتینوئیدها یا عوامل هورمونی (یعنی قرص‌های ضد بارداری، اسپیرونولاکتون) می‌باشد.
آنتی بیوتیک‌های موضعی
آنتی بیوتیک‌های موضعی (مانند اریترومایسین، کلیندامایسین) می‌توانند برای کنترل التهاب همراه با قرمزی و تورم آکنه موثر باشند. به منظور جلوگیری از بروز باکتری‌های مقاوم در برابر آنتی بیوتیک بایستی آنها را در ترکیب با بنزوئیل پراکسید استفاده کرد.
آنتی بیوتیک خوراکی
آنتی بیوتیک‌های خوراکی (مثلاً تتراسایکلین، مینوسیکلین) معمولاً برای آکنه‌های متوسط تا شدید قفسه سینه، کمر و شانه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. برای جلوگیری از ایجاد مقاومت در برابر آنتی بیوتیک‌ها بایستی مصرف آنتی بیوتیک‌های خوراکی به مدت چند ماه محدود شود. بنا به دلایل ذکر شده باید آنها را به همراه بنزوئیل پراکسید استفاده کرد.
عوامل هورمونی
داروهای هورمونی مانند داروهای ضد بارداری خوراکی (OC) و اسپیرونولاکتون برای آکنه متوسط تا شدید (همانند کیستیک) توصیه می‌شود. اغلب داروهای هورمونی در ترکیب با درمان‌های موضعی استفاده می‌شوند. آکنه‌هایی که قبل از شروع چرخه‌ی قاعدگی بروز می‌کنند و همچنین آکنه‌هایی که در امتداد فک ظاهر می‌شوند معمولاً به دلیل عوامل هورمونی به وجود می‌آیند و به خوبی به درمان‌های هورمونی پاسخ می‌دهند. نکات زیر را مدنظر داشته باشید:
- ممکن است آکنه در ۱ الی ۲ هفته اول درمان بدتر شود.
- در دوران بارداری نباید از این نوع داروها استفاده کنید زیرا عوامل هورمونی می‌توانند باعث ایجاد نقص در جنین داخل شکم شود.
- استعمال سیگار خطر حمله قلبی را افزایش می‌دهد. احتمال این که فرد سیگاری بر اثر مصرف داروهای هورمونی دچار سکته مغزی شود وجود دارد.
- معمولاً مصرف داروهای ضد بارداری خوراکی برای خانم‌های بالای ۳۵ سال توصیه نمی‌شود.
رتینوئیدها
رتینوئیدها (مشتقات ویتامینA) به صورت موضعی و خوراکی تولید می‌شوند. رتینوئیدهای موضعی (یعنی ترتینوئین، آداپالن، تازاروتن) به کاهش انسداد منافذ و کاهش التهاب پوست کمک می‌کنند. این دسته از داروها برای درمان آکنه‌های خفیف تا شدید استفاده می‌شوند. ایزوترتینوئین خوراکی تنها رتینوئید خوراکی است که برای درمان آکنه بسیار موثر است. از ایزوترتینوئین برای درمان آکنه‌های شدید یا مواردی که مصرف داروهای دیگر موثر واقع نشده است، استفاده می‌شود. رتینوئیدهای موضعی می‌توانند باعث قرمزی و پیلینگ پوست شوند بنابراین از استفاده از آنها در نزدیکی چشم، دهان یا بینی خودداری کنید.
چرا باید تا پایان دوره داروهای تجویز شده را مصرف کرد؟
پس از تجویز پزشک، باید مصرف داروها را تا مدت زمان توصیه شده و طبق دستورالعمل‌های پزشک ادامه داد. بسیاری از داروهای آکنه در ابتدا باعث خشکی، لایه برداری، پوسته پوسته شدن، قرمزی، تحریک و یا احتمالاً سر بیرون زدن آکنه می‌شوند. در بعضی موارد، آکنه می‌تواند قبل از بهبودی ابتدا تشدید یابد.گاهی ممکن است که فرد به دلیل بروز این علائم مصرف دارو را قبل از اتمام دوره متوقف کند. در خصوص دلیل تجویز این نوع دارو، نحوه‌ی مصرف آن، طول دوره و اثرات آن از پزشک خود سؤال کنید تا به هنگام بروز علائم فوق هیچ نگرانی به خود راه ندهید.
گاهی ممکن است که پزشک برای درمان مشکل به وجود آمده یک رژیم درمانی خاصی برای شما تجویز کند. به عنوان مثال، شاید به شما توصیه کند که برای کاهش خطر ابتلا به التهاب پوستی هر دو الی سه شب یک بار از محصول استفاده کنید. استفاده از کرم‌های مرطوب کننده می‌تواند خشکی و پوسته پوسته شدن پوست را کاهش دهد. پس از ۲ الی ۴ هفته، پوست شما به محصول عادت می‌کند لذا این بار می‌توانید بصورت کامل در طول شبانه روز از آن استفاده کنید. هر گونه تحریک و سوزش پوستی ناشی از مصرف دارو و یا کرم موضعی معمولا پس از گذشت چند روز فروکش می‌کند.
درمان اسکار آکنه
درمان جای آکنه نوعی جراحی زیبایی محسوب می‌شود. اگر به فکر جراحی زیبایی هستید ابتدا با پزشک خود در این مورد مشورت کنید و از در مورد گزینه‌های درمانی پیش رو کمک بگیرید.
سعی کنید که انتظارات واقع بینانه‌ای از شیوه‌های زیبایی درمانی داشته باشید. اگرچه قطعاً می‌توانید تا حدودی ظاهر جای زخم‌های ناشی از آکنه را بهبود ببخشد اما بهتر است بدانید که این اسکارها به طور کامل از بین نمی‌روند و تا اندازه‌ی جای آنها بر روی پوست باقی می‌ماند.
بعد از درمان اسکار آکنه، اکثر افراد پیشرفت ۵۰ تا ۷۵ درصدی در ظاهر خود پیدا می‌کنند.
درمان اسکار آکنه شامل موارد زیر است:
درمابراسیون
درمابراسیون همان برداشتن لایه مرده و بالایی پوست است. این کار با استفاده از لیزر یا یک برس سیمی مخصوص انجام می‌شود.
بعد از درمابراسیون، پوست شما تا چندین ماه قرمز و زخمی به نظر می‌رسد اما رفته رفته بهبود شاهد بهبودی در ظاهر و زخم‌های خود خواهید بود.
لیزر درمانی
از لیزر درمانی می‌توان برای درمان جای جوش و آکنه خفیف تا متوسط استفاده کرد. دو نوع لیزر درمانی وجود دارد:
- لیزر ابلیتیو: از این نوع درمان لیزری برای حذف یک لکه کوچک بر روی پوست در نواحی جای جوش استفاده می‌شود تا یک قسمت جدید و صاف به نظر برسد
- لیزر غیر ابلیتیو: از این نوع لیزرها برای تحریک رشد کلاژن (نوعی پروتئین موجود در پوست)جدید استفاده می‌شود.
این کار به ترمیم برخی از آسیب‌های ناشی از جای آکنه و جوش کمک می‌کند و باعث بهبود ظاهر پوست می‌شود.
تکنیک‌های پانچ
از تکنیک‌های پانچ برای درمان جای آکنه چکشی و واگنی استفاده می‌شود. برای از بین بردن اسکار آکنه ۳ نوع تکنیک پانچ وجود دارد:
- پانچ اکسیژن – برای درمان اسکارهای چکشی خفیف استفاده می‌شود. در این روش، اسکار از طریق عمل جراحی حذف شده و زخم باقی مانده پانسمان می‌شود. پس از بهبود زخم، پوست ظاهری صاف و نرم پیدا خواهد کرد.
- پانچ الویشن – از این نوع پانچ برای درمان اسکارهای واگنی (تو رفته) آکنه استفاده می‌شود. در این روش، پایه اسکار از طریق عمل جراحی برداشته می‌شود و طرفین اسکار در جای خود باقی می‌مانند. سپس پایه که کمی بالاتر از جای قبلی خود است به طرفین وصل شده و با سطح پوست هم سطح می‌شود. این کار باعث می‌شود جای آکنه بسیار کمرنگ شود.
- پیوند پانچ – از این نوع پانچ برای درمان اسکارهای چکشی استفاده می‌شود. در این روش نیز همانند پانچ اکسیژن، جای اکنه یا همان اسکار برداشته می‌شود اما در این حالت، اسکار با نمونه‌ای از پوست گرفته شده از جاهای دیگر بدن (به طور معمول از پشت گوش) “پیوند” می‌شود.
سابسیژن
سابسیژن یک روش جراحی است که از آن برای درمان اسکارهای رولینگ یا غلتکی استفاده می‌شود. در حین عمل جراحی، لایه بالایی پوست از بافت اسکار زیرین جدا می‌شود. این کار کمک می‌کند تا خون در ناحیه آسیب دیده انباشت شود.
تشکیل لخته خون به تشکیل بافت همبند کمک می‌کند و باعث می‌شود که اسکار غلتکی بالا بیاید. بنابراین با سایر قسمت‌های پوست هم سطح می‌شود.
پس از اتمام سابسیژن، می‌توان از درمان اضافی برای بهبود بیشتر ظاهر اسکار آکنه استفاده کرد. روش‌های اصلاحی که می‌توانید پس از سابسیژن استفاده کنید شامل لیزر درمانی و درمابراسیون می‌باشد.
