گاهی اوقات پوست در اثر اشعه ماوراء بنفش (UV) دچار آسیب دیدگی می‌شود که به آن آفتاب سوختگی گفته می‌شود و معمولاً برای حدود یک هفته پوست قرمز، دردناک، گرم، و حساس شده و گاهی نیز خارش پیدا می‌کند. بعد از چند روز پوست به طور طبیعی شروع پوسته پوسته شدن و به ریزش می‌کند و معمولاً طی هفت روز کاملاً بهبود می‌یابد. اگرچه عوارض آفتاب سوختگی اغلب کوتاه مدت و خفیفند، اما جلوگیری از بروز آفتاب سوختگی اهمیت زیادی دارد. چرا که آفتاب سوختگی احتمال ابتلا به مشکلات جدی مانند سرطان پوست را در سال‌های بعدی زندگی افزایش می‌دهد.
معمولا وقتی بیرون هستیم میزان مواجه پوستمان با آفتاب را کمتر از چیزی که واقعا هست تصور می‌کنیم، زیرا قرمزی معمولاً تا چند ساعت بعد ایجاد نمی‌شود. قرار گرفتن در معرض نسیم و خیس شدن پوست (مثل وقتی که وارد دریا می‌شویم یا از دریا خارج می‌شویم) پوستمان را خنک می‌کند و بنابراین متوجه نمی‌شویم که دچار سوختگی شده‌ایم. اگر در معرض آفتاب شدید قرار گرفتید، همیشه باید خطر آفتاب سوختگی را جدی بگیرید و حواستان به گرم شدن پوستتان باشد.
چه کسانی در معرض آفتاب سوختگی هستند؟
هر فردی که در مواجه با اشعه ماوراء بنفش قرار بگیرد، در معرض خطر آفتاب سوختگی قرار دارد، اگرچه برخی از افراد نسبت به دیگران آسیب پذیرتر هستند.
در صورتی که هر یک از شرایط زیر را داشته باشید، لازم است در هنگام قرار گرفتن در معرض آفتاب، مراقبت بیشتری به عمل بیاورید:
- اگر رنگ پوستتان روشن (رنگ‌پریده)، سفید یا قهوه‌ای روشن است
- اگر کک و مک دارید یا رنگ موهایتان قرمز یا بلوند است
- اگر پوستتان معمولا به جای برنزه شدن می‌سوزد
- اگر خال‌های زیادی دارید
- اگر به خاطر یک بیماری، دچار مشکلات پوستی هستید
- اگر فقط گاهی اوقات در معرض آفتاب شدید قرار می‌گیرید به عنوان مثال، در زمان تعطیلات
- اگر در کشوری با آب و هوای گرم هستید که نور خورشید در آن بسیار شدید است
- اگر سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان پوست را دارید
افرادی که زمان زیادی زیر نور آفتاب قرار می‌گیرند، خواه برای کار باشد یا ورزش، اگر اقدامات احتیاطی مناسب را انجام ندهند، در معرض خطر ابتلا به سرطان پوست هستند.
برف، شن، بتن و آب می‌توانند پرتوهای خورشید را روی پوست منعکس کنند، و نور خورشید در ارتفاعات شدیدتر است.
خطرات اشعه ماوراء بنفش
خطرات کوتاه مدت قرار گرفتن در معرض آفتاب، آفتاب سوختگی و حساسیت به آفتاب هستند.
خطرات بلند مدت (که ممکن است طی چند دهه اتفاق بیافتند) شامل موارد زیرند:
- کراتوزهای اکتینیک (کراتوز خورشیدی) – لکه‌ها و ضایعات پیش سرطانی خشن و پوسته پوسته روی پوست
- سرطان پوست – هم سرطان‌های ملانوم و هم سرطان‌های غیر ملانوم پوست
- مشکلات و بیماری‌های چشمی – مانند برف‌کوری و آب مروارید
- پیری زودرس و چین و چروک شدن پوست
چه موقع باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر پس از آفتاب سوختگی احساس ناراحتی می‌کنید یا به هر نحوی این آفتاب سوختگی شما را نگران کرده، لازم است به پزشک خود مراجعه کنید، به خصوص اگر ناحیه بزرگی از پوستتان دچار سوختگی شده و یا یکی از علائم شدید آفتاب سوختگی که در زیر ذکر خواهد شد را داشته باشید.
همچنین اگر کودک خردسال یا نوزادی دچار آفتاب سوختگی شده باشد لازم است به پزشک مراجعه کنید زیرا پوست کودکان به شدت آسیب‌پذیر و حساس است.
علائم آفتاب سوختگی شدید می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- تاول زدن یا ورم کردن پوست (ادما)
- لرز کردن
- تب کردن، در بزرگسالان تب 38 درجه سانتیگراد به بالا، و در کودکان زیر پنج سال تب 37.5 درجه سانتیگراد به بالا
- احساس سرگیجه، سردرد و ناخوشی (علائم گرمازدگی)
برای کاهش التهاب پوست، پزشک ممکن است توصیه کند چند روزی از کرم هیدروکورتیزون استفاده کنید (این کرم در داروخانه‌ها موجود است و بدون نسخه نیز می‌توانید تهیه کنید). در صورت آفتاب سوختگی شدید ممکن است نیاز باشد از کرم‌های مخصوص سوختگی استفاده کرده و پزشک برایتان پانسمان مخصوص سوختگی انجام دهد. خیلی اوقات، ممکن است به درمان در بیمارستان نیاز باشد.
درمان آفتاب سوختگی در خانه
بعضی اوقات پیش می‌آید که خورشید به پوست شما آسیب می‌رساند. اگر پوستتان در اثر آفتاب سوختگی دردناک و قرمز شده و می‌خواهید کمی تسکین پیدا کنید، در اینجا چند داروی خانگی به شما معرفی می‌کنیم که می‌توانید از بین آنها انتخاب کرده و برای تسکین آفتاب سوختگی خود استفاده کنید. احتمالا اکثر این موارد به راحتی در خانه شما در دسترسند.
کمپرس سرد
می‌دانید چطور می‌توانید شدت درد و سوزش ناشی از آفتاب سوختگی را کاهش دهید؟ پاسخ این سوال خنک کردن است. اولین درمان خانگی پیشنهادی ما یعنی کمپرس سرد راهکاری عالی برای تسکین آفتاب سوختگی است. چرا که کمپرس سرد می‌تواند گرما را جذب کرده و با خنک کردن ناحیه آفتاب سوخته به سرعت باعث تسکین خواهد شد. اگر بپرسید برای کمپرس سرد چه کاری را نباید انجام دهید، پاسخ آن است که نباید یخ را مستقیماً روی پوستتان قرار دهید. این کار در واقع ممکن است باعث شود پوستی که دچار آفتاب سوختگی شده، دچار یخ‌سوختگی نیز بشود و در واقع اوضاع وخیمتر شود. اگر پک کمپرس سرد ندارید ، می‌توانید یک دستمال حوله‌ای را دور یک کیسه پلاستیکی پر از یخ بپیچید و به کمک آن کمپرس سرد را انجام دهید.
آلوئه ورا
هزاران سال است که از آلوئه ورا برای درمان بسیاری از مشکلات استفاده می‌شود. پزشکان توصیه می‌کنند برای کاهش علائم آفتاب سوختگی از محصولات موضعی حاوی آلوئه ورا استفاده کنید. محصولات موضعی فراوانی که حاوی آلوئه ورا هستند وجود دارند، اما شما می‌توانید خود برگ آلوئه ورا را هم باز کرده و ژل چسبناک درون آن را روی پوستتان استعمال کنید. توصیه می‌کنیم یک گلدان آلوئه ورا در خانه خود نگه دارید از کجا معلوم شاید یک روز برای تسکین آفتاب سوختگی به کارتان بیاید.
حمام آب سرد
دوش گرفتن با آب گرم بعد از آفتاب سوختگی به هیچ وجه مجاز نیست پ، اما حمام با آب سرد و خوابیدن در وان آب سرد تاثیر شگفت‌انگیزی در تسکین آفتاب سوختگی دارد. قبل از آن که بخواهید وارد وان بشوید، وان را با آب خنک پر کنید و به آرامی وارد آن شوید. برای آن که تاثیر تسکین آب سرد را بیشتر کنید، می‌توانید چند فنجان جوش شیرین به آب وان اضافه کنید. جوش شیرین با متعادل کردن سطح اسیدی و قلیایی پوست، کمک می‌کند تا pH پوست آفتاب سوخته مجددا به سطح طبیعی خود برگردد. توجه داشته باشید که جوش شیرین می‌تواند باعث خشکی پوست شود ، بنابراین بیشتر از 15 دقیقه در وان آب سرد حاوی جوش شیرین باقی نمانید.
چای سیاه
تحقیقات نشان داده‌اند که چای سیاه ممکن است خواص ضد التهابی داشته باشد، و توانایی چای سیاه در کاهش التهاب ممکن است باعث تسکین آفتاب سوختگی پوست شود.
سرکه سیب
اگر در خانه سرکه سیب داشته باشید، در تکمیل یک درمان خانگی موثر برای آفتاب سوختگی می‌توانید از آن استفاده کنید. سرکه سیب حاوی اسید مالیک، نوعی آلفا هیدروکسی اسید (AHA یا اسید میوه)، است که باعث تحریک گردش خون شده و بدین ترتیب روند بهبودی را سرعت می‌بخشد. سرکه سیب همچنین به حفظ سطح مناسب pH پوست کمک می‌کند و بدین شکل باعث کاهش پوسته‌ریزی و تاول زدن پوست می‌شود. این محصول خانگی معمولی یک ضد میکروب، ضد عفونی کننده و ضد قارچ طبیعی است که این خواص آن را به ماده فوق العاده‌ای تبدیل کرده که در جلوگیری از بروز عفونت در بافت آسیب دیده پوست کمک می‌کند. اگر سرکه سیب ندارید از سرکه سفید هم می‌توانید استفاده کنید، زیرا تاثیر این نوع سرکه در تسکین علائم آفتاب سوختگی نیز به تجربه ثابت شده است.
به اندازه کافی آب بخورید
آفتاب سوختگی شدید موجب گشاد شدن رگ‌ها شده و این باعث می‌شود که پوست با سرعت بیشتری رطوبت خود را از دست بدهد. این مساله در شرایط خاص ممکن است منجر به خستگی، کم آبی، گرمازدگی و حتی غش در اثر گرما شود. در چند روز اول بعد از آفتاب سوختگی، میزان مصرف آب و سایر نوشیدنی‌های بدون الکل و کافئین خود را بیشتر کنید تا بدنتان آب کافی داشته باشد.
اسانس
اگر به دنبال یک داروی خانگی طبیعی برای آفتاب سوختگی خود هستید، می‌توانید از اسانس‌های روغنی استفاده کنید. گزینه‌های زیادی وجود دارد، اما از جمله رایج‌ترین اسانس‌ها برای تسکین آفتاب سوختگی می‌توان به اسانس اسطوخودوس، اسانس چوب صندل و اسانس اکالیپتوس اشاره کرد.
- اسطوخودوس: اسانس اسطوخودوس خاصیت ضد قارچی، ضد باکتریایی و ضد نفخ دارد که می‌تواند به تسکین آفتاب سوختگی‌های دردناک کمک کند.
- چوب صندل: از اسانس چوب صندل می‌توان برای کاهش التهاب در حین سرد کردن سوختگی‌ها استفاده کرد. این روغن همچنین قادر به از بین بردن میکروب‌هایی است که می‌توانند باعث عفونت شوند.
- اکالیپتوس: اسانس اکالیپتوس اثر بی حس کنندگی دارد، که همراه با خاصیت نعناعی که دارد می‌تواند باعث تسکین آفتاب سوختگی شود. این روغن همچنین خاصیت ضد باکتریایی دارد که باعث جلوگیری از عفونت می‌شود.
ماست
یک ظرف ماست سرد را از یخچال بیرون آورده و ماست را با دست و دلبازی روی ناحیه سوختگی خود بمالید. این ترفند لبنیاتی به تسکین سوختگی شما کمک می‌کند. اگرچه ماست در واقع هیچ خاصیت درمانی ندارد، اما تسکین فوق العاده‌ای برای آفتاب سوختگی ایجاد می‌کند.
نارون کوهی
عصاره نارون کوهی مایعی است که از گیاه نارون کوهی گرفته می‌شود. این عصاره حاوی روغن و تانن است که ادعا می‌شود، بافت پوست را به هم نزدیک می‌کند و بدین شکل با کاهش التهاب روند بهبودی را بهبود بخشیده و با رادیکال‌های آزاد نیز ماقابله می‌کند. استعمال عصاره نارون کوهی به تسکین درد و خارش ناشی از آفتاب سوختگی کمک می‌کند.
چطور عوارض پوستی آفتاب سوختگی را مدیریت کنیم
درمان به موقع آفتاب سوختگی به کاهش علائم پیری کمک می‌کند، و جلوگیری از آفتاب سوختگی‌های مجدد به شما کمک می‌کند تا ظاهر پوستتان را در بهترین حالت خود حفظ کنید.
اگر آفتاب سوختگی آنقدر شدید نباشد که نیاز به مراجعه به پزشک داشته باشید، تمام تلاش خود را بکنید تا التهاب ناشی از آن را تسکین دهید برای شروع استفاده از داروهای خانگی که در بالا ذکر شد مناسبند. با پیروی از نکات مذکور می‌توانید از ماندگار شدن صدمات ناشی از آفتاب سوختگی جلوگیری کنید و زودتر از عوارض آن خلاص شوید.
- مرطوب کننده: شما باید هر نوع مراقبت و توجهی که پوستـان به آن نیاز دارد را برای آن انجام دهید، به همین دلیل حتما باید هر روز از محصولات مرطوب کننده استفاده کنید. دست و دلبازانه از مرطوب کننده استفاده کنید چرا پوست شما تشنه آن است!
- پوستتان را نخارانید: آفتاب سوختگی ممکن است به شدت باعث خارش پوست شود، اما تمام تلاش خود را بکنید که از خاراندن پوستتان خودداری کنید. این کار می‌تواند به پوست حساس و آسیب دیده شما آسیب بیشتری رسانده و باعث ایجاد زخم‌هایی شود که جای آنها تا پایان عمر روی پوستتان باقی بماند.
- پوست خود را نکنید: به هیچ وجه تسلیم این وسوسه که لایه‌های مرده ناشی از آفتاب سوختگی پوست خود را بکنید نشوید، زیرا این کار ممکن است باعث عفونتی شود که منجر به اسکار دائمی روی پوستتان خواهد شد.
- بدن خود را سیراب نگه دارید: با نوشیدن آب و نوشیدنی‌های سرشار از الکترولیت روند بهبود آفتاب سوختگی خود را سرعت ببخشید.
- پیشگیری از بروز اسکار: هر وقت صدمه‌ای به پوست وارد شود، پوست ممکن است دچار اسکار شود و تنها راه جلوگیری از ایجاد اسکار و جای زخم در قدم اول پیشگیری از آفتاب سوختگی است. اگر متوجه بروز اسکار شدید، با پزشک خود در مورد کرم‌های رفع اسکار مشورت کنید.
اگرچه این راهکارها به تسکین علائم فیزیکی آفتاب سوختگی کمک می‌کنند، اما علائم ظاهری آفتاب سوختگی را برطرف نمی‌کنند. متأسفانه، پوست شما احتمالاً تا چند روز اول قرمز رنگ خواهد ماند. در این چند روز می‌توانید با یک کرم یا کانسیلر ضد قرمزی ظاهر آفتاب سوختگی خود را کاهش دهید.
جلوگیری از آفتاب سوختگی
شما باید از پوست خود با پوشیدن لباس مناسب، قرار گرفتن در سایه و استفاده از محصولات ضد آفتاب، در برابر نور شدید آفتاب محافظت کنید.
استفاده از لباس مناسب
- استفاده از کلاه‌هایی با لبه پهن و جنس براق که روی صورت، گردن و گوش سایه بیاندازد
- استفاده از بلوز یا پیراهن‌های آستین بلند
- استفاده از شلوار یا دامن‌های بلند با پارچه‌هایی که بافت متراکمی دارند که مانع از عبور نور خورشید شود
- استفاده از عینک آفتابی رپ اراند (که فریم منحنی دارند) و یا دسته‌های خیلی پهنی دارند که مهراستاندار اروپا CE را داشته باشند.
محصولات ضد آفتاب
هنگام خرید کرم‌ها و محصولات ضد آفتاب، اطمینان حاصل کنید که آن محصول برای پوست شما مناسب بوده و هم اشعه ماوراء بنفش((A (UVA) و هم اشعه ماوراء بنفش ((B (UVB) را مسدود می‌کند.
برچسب روی محصول ضد آفتاب باید شامل موارد زیر باشد:
- عبارت “UVA” در یک آرم دایره‌ای و حداقل 4 ستاره محافظت در برابر UVA
- حداقل SPF15 برای محافظت در برابر UVB
بیشتر افراد از ضد آفتاب به مقدار کافی استفاده نمی‌کنند. میزان ضد آفتاب مورد نیاز بدن یک فرد بزرگسال برای آن که به ضریب محافظت در برابر آفتاب (SPF) برسد حدود 35 میلی لیتر یا 6 تا 8 قاشق چایخوری لوسیون است.
اگر لایه ضد آفتابی که روی پوست زده‌ایم خیلی نازک باشد، ضد آفتاب محافظت کمتری از پوست خواهد کرد. اگر مطمئن نیستید از ضد آفتاب با SPF15 به اندازه کافی استفاده می‌کنید یا خیر، می‌توانید از یک ضد آفتاب قوی‌تر با SPF30 استفاده کنید. اگر قصد دارید برای مدتی در معرض آفتاب باشید که خطر آفتاب‌سوختگی وجود داشته باشد، لازم است دو بار از ضد آفتاب استفاده کنید:
- یکبار 30 دقیقه قبل از بیرون رفتن
- و یکبار درست قبل از بیرون رفتن
ضد آفتاب باید روی پوست تمام قسمت‌هایی از بدن که در معرض نور خورشید قرار می‌گیرند، از جمله صورت، گردن و گوش (و اگر سر کم مویی دارید و یا مو ندارید، روی سر نیز) استفاده شود، اما استفاده از یک کلاه لبه پهن بهتر است. در صورتی که احتمال می‌دهید عرق کنید یا با آب تماس پیدا کنید، لازم است از ضد آفتاب‌های ضد آب استفاده کنید.
ضد آفتاب باید به مقدار زیاد، به طور مکرر و مطابق با دستورالعمل‌های کارخانه سازنده آن مورد استفاده قرار گیرد. شما باید بلافاصله بعد از خروج از آب (حتی اگر ضد آفتابتان “ضد آب” باشد) و بعد از خشک کردن بدنتان با حوله، بعد از تعریق و یا هنگامی که در اثر تماس با چیزی ضد آفتاب پاک شود، بلافاصله مصرف آن راتکرار کنید.
سوالات متداول
چه مدت طول می‌کشد تا قرمزی ناشی از آفتاب سوختگی برطرف شود؟
پوست شما معمولاً حدود دو تا شش ساعت پس از قرار گرفتن در معرض آفتاب شروع به قرمز شدن می‌کند. این قرمزی بعد از حدود 24 ساعت به اوج رسیده و بعد طی یکی دو روز فروکش خواهد کرد. برطرف شدن قرمزی ناشی از آفتاب سوختگی شدید ممکن است کمی بیشتر طول بکشد.
چه مدت طول می‌کشد تا درد ناشی از آفتاب سوختگی برطرف شود؟
درد ناشی از آفتاب سوختگی معمولاً طی 6 ساعت پس از قرار گرفتن در معرض آفتاب شروع شده و تا حدود 24 ساعت به اوج خود می‌رسد. این درد معمولا بعد از 48 ساعت فروکش می‌کند. شما می‌توانید با استفاده از داروهای مسکن معمولی مانند ایبوپروفن یا آسپیرین درد خود را کاهش دهید. استفاده از کمپرس سرد روی پوست نیز ممکن است باعث تسکین درد شود.
چه مدت طول می‌کشد تا تورم ناشی از آفتاب سوختگی برطرف شود؟
در آفتاب سوختگی‌های شدید تورم ممکن است تا دو روز یا حتی بیشتر ادامه یابد. برای کاهش تورم می‌توانید از داروهای ضد التهابی مانند ایبوپروفن یا کرم کورتیکواستروئید استفاده کنید.
چه مدت طول می‌کشد تا تاول‌های ناشی از آفتاب سوختگی بهبود پیدا کنند؟
تاول‌های ناشی از سوختگی‌های متوسط تا شدید معمولا بین 6 تا 24 ساعت پس از قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش ظاهر می‌شوند، اما گاهی اوقات ممکن است چند روز طول بکشد تا پوست تاول بزند. از آنجایی که تاول معمولاً از عوارض سوختگی متوسط یا شدید است، ممکن است تا یک هفته طول بکشد تا بهبود پیدا کند. اگر دچار تاول شدید، آنها را نترکانید. بدن شما به منظور محافظت از پوست و التیام آن این تاول‌ها را ساخته است ، بنابراین ترکاندن تاول‌ها روند بهبود پوست را کندتر کرده و خطر عفونت را نیز افزایش می‌دهد. اگر تاول‌ها خود به خود بترکند، جای آن را با آب و صابون ملایم تمیز کرده و بعد با یک پانسمان مرطوب بپوشانید. تاول‌ها را از آفتاب دور نگه دارید یا بپوشانید تا روند بهبودی تسریع شود.
